Panik Bozukluk

Panik bozukluk, yinelenen, beklenmedik panik atakları ve bu atakların tekrar yaşanacağına dair sürekli bir endişe ile karakterize edilen bir kaygı bozukluğudur. Yoğun korku ve fiziksel belirtilerle aniden başlayan panik ataklar, kişinin yaşamını önemli ölçüde kısıtlayabilir.

2. Panik Bozukluk

Panik bozukluk, yinelenen, beklenmedik panik atakları ve bu atakların tekrar yaşanacağına dair sürekli bir endişe ile karakterize edilen bir kaygı bozukluğudur. Yoğun korku ve fiziksel belirtilerle aniden başlayan panik ataklar, kişinin yaşamını önemli ölçüde kısıtlayabilir.

2.1. DSM-5 Tanı Kriterleri

Panik Bozukluk tanısı için aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekmektedir [14, 15, 16]:

Tablo 2.1: Panik Bozukluk DSM-5 Tanı Kriterleri

Kriter No.	Belirti/Durum	Açıklama
A.	Yinelenen Beklenmedik Panik Atakları	Bir panik atağı, dakikalar içinde doruğa ulaşan ve o sırada aşağıdaki belirtilerden dördünün (ya da çoğunun) birden yoğun bir korku veya içsel sıkıntının bastırdığı durumdur:
1.	Çarpıntı, Kalp Hızında Artış	Kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması.
2.	Terleme	Aşırı terleme.
3.	Titreme/Sarsılma	Titreme ya da sarsılma.
4.	Soluğun Daralması/Boğulma Hissi	Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma durumu.
5.	Soluğun Tıkanması	Soluğun tıkandığı duyumu.
6.	Göğüs Ağrısı/Sıkışma	Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma.
7.	Bulantı/Karın Ağrısı	Bulantı ya da karın ağrısı.
8.	Baş Dönmesi/Sersemlik	Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma durumu.
9.	Üşüme/Ateş Basması	Üşüme, ürperme ya da ateş basması durumu.
10.	Uyuşmalar/Karıncalanma	Uyuşmalar (duyumsuzluk ya da karıncalanma duyumları).
11.	Gerçekdışılık (Derealizasyon)	Kendinden kopma ya da yabancılaşma durumu.
12.	Denetimi Yitirme/Çıldırma Korkusu	Denetimi yitirme ya da çıldırma korkusu.
13.	Ölüm Korkusu	Ölüm korkusu.
B.	Atak Sonrası Sürekli Kaygı veya Davranış Değişiklikleri	Ataklardan en az birinden sonra, diğerlerinden biri ya da her ikisi de bir ay (ya da daha uzun bir süreyle) olur:
1.	Sürekli Kaygı	Başka panik atakların olacağı ya da bunların olası sonuçlarıyla (örn. denetimi yitirme, kalp krizi geçirme, çıldırma) ilgili sürekli bir kaygı duyma, tasalanma.
2.	Uyum Bozukluğu ile Giden Davranış Değişiklikleri	Ataklarla ilgili olarak, uyum bozukluğu ile giden davranış değişiklikleri (örn. spor yapmaktan ya da tanıdık, bildik olmayan durumlardan kaçınma gibi panik atağı geçirmekten kaçınmak için tasarlanmış davranışlar) gösterme.
C.	Dışlama Kriterleri (Madde/Tıbbi Durum)	Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılan bir madde, bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. hipertiroit, kalp-akciğer hastalıkları) fizyolojik etkilerine bağlanamaz.
D.	Dışlama Kriterleri (Başka Bozukluk)	Bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla (örn. sosyal anksiyete bozukluğu, özgül fobi, travma sonrası stres bozukluğu, ayrılık anksiyetesi bozukluğu) daha iyi açıklanamaz.

Belirtileri ve Klinik Görünüm

Panik bozukluk, aniden ortaya çıkan yoğun korku ve fiziksel belirtilerle karakterize panik ataklarla kendini gösterir.[17, 18] Panik atak sırasında kişi kalp çarpıntısı, nefes darlığı, göğüs ağrısı, baş dönmesi, aşırı terleme, titreme, mide bulantısı, uyuşma gibi fiziksel semptomlar yaşayabilir.[14, 15, 17, 18, 19, 20, 21] Duygusal olarak ise kontrolü kaybetme, çıldırma veya ölüm korkusu baskındır.[14, 15, 17, 18, 19, 20, 21] Ataklar genellikle 5-20 dakika sürer, ancak bir saate kadar da uzayabilir.[18] Panik ataklar beklenmedik bir şekilde ortaya çıkabilir (spontan panik atak) veya belirli durumlarda tetiklenebilir (durumsal panik atak).[18]

Panik ataklar sırasında yaşanan fiziksel belirtiler (çarpıntı, nefes darlığı gibi) genellikle kalp krizi veya felç gibi ciddi tıbbi durumlarla karıştırılır.[17, 18] Bu durum, bireyin yoğun bir ölüm korkusu yaşamasına ve fiziksel semptomlara aşırı odaklanmasına neden olur. Bu, fiziksel belirtilerin psikolojik yorumunun bir kısır döngü oluşturarak anksiyeteyi artırdığını göstermektedir. Bu nedenle, panik atak sırasında yaşanan fiziksel belirtilerin genellikle hayati tehlike taşımadığını, ancak yine de tıbbi bir değerlendirmenin (kalp veya tiroid sorunlarını dışlamak için) önemini vurgulamak önemlidir.[17] Bu yaklaşım, hastaların gereksiz panik ve acil servis başvurularını azaltırken, doğru tanıya yönlendirilmesini sağlar.

Panik atak, yoğun bir korku ve fiziksel belirtilerle aniden başlayan kısa süreli bir durumken, panik bozukluk tekrarlayan panik atakları ve bunların yaratacağı korkuların bireyin yaşamını kısıtlaması ile ortaya çıkan kronik bir rahatsızlıktır.[17] Her panik atak yaşayan kişide panik bozukluğu gelişmez.[21, 22] Panik bozukluğu olan bireyler, yeni bir atak geçirme korkusuyla belirli durumlardan veya yerlerden kaçınmaya başlarlar.[14, 15, 17] Bu "kaçınma davranışları", kişinin günlük yaşamını (iş, sosyal hayat, spor) önemli ölçüde kısıtlar ve işlevselliğini bozar.[14, 17] Bu, bozukluğun sadece içsel bir korku değil, aynı zamanda dışsal davranışlar üzerinde de yıkıcı bir etkisi olduğunu göstermektedir. Bu nokta, panik bozukluğunun yaşam kalitesi üzerindeki ciddi etkisini vurgulamalıdır. Tedavinin sadece atakları azaltmakla kalmayıp, aynı zamanda bireyin kaçınma davranışlarını kırmasına ve normal yaşamına dönmesine yardımcı olmayı hedeflemesi gerektiği belirtilmelidir. Özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi'nin (BDT) maruz bırakma teknikleriyle bu kaçınmaların üstesinden gelmede etkili olduğu bilinmektedir.[23, 24]

Panik bozukluk genellikle genç erişkinlik döneminde başlar.[17, 18, 25] Tedavi edilmezse depresyon, alkol ve madde bağımlılığı, agorafobi (açık veya kapalı alanlardan kaçınma korkusu), sosyal fobi ve travma sonrası stres bozukluğu gibi diğer psikiyatrik problemlere yol açabilir.[15, 18] Panik bozukluğu olan hastaların yaklaşık %40'ında madde/alkol kötüye kullanımı, %60'ında ise depresyon görülür.[15]